Om 11.00 uur op 8 oktober zal hoogleraar Roelof Hortulanus de microfoon grijpen en op #Krachtproef15 de keynotespeech uitspreken. Waar wielrenjournalisten het hebben over een palmares als ze het over de zegelijst van renners hebben, daar is Roelof Hortulanus met zijn enorme palmares de Eddy Merckx in het sociale domein. Het onderzoek 'Domeinen van Welzijn' uit 1992 was zo'n topper: voor de eerste keer werd welzijnsbeleving gewaardeerd en gedefinieerd vanuit de relaties die bewoners hebben en niet vanuit een beleidsaanpak als veiligheid of werk of scholing. Hortulanus introduceerde ook twee begrippen die we nu heel gewoon vinden; sociaal beheer en overheidsparticipatie. Sociaal beheer was absoluut iets vreemds naast ruimtelijk beheer, maar Hortulanus vond dat 'het sociale handelen' bepalend was en bedacht de wenkbrauwfronsende term sociaal beheer. En als reactie op het zoeken naar nieuwe verhoudingen in participatieland tussen burger en overheid, noemde hij dat voor het gemak 'overheidsparticipatie'. Ook een knaller van de hand van Hortulanus is 'Sociaal isolement. Een studie naar sociale contacten in Nederland.' Uit 2003. Voor de eerste keer dat het onderwerp eenzaamheid zo sterk op de agenda werd gezet.
Zijn oratie in 2011 heet 'Ambivalenties in het sociale domein' en gaat over de noodzaak van meervoudig handelen in het sociale . Onzekerheden en tegenstrijdigheden horen daar bij. Toch doen we bij het opstellen van sociaal beleid net alsof die niet bestaan.
Moeilijk? Vooral een kwestie van mentaliteit, betoogd Roelof Hortulanus, en dan vooral van mentaliteitsverandering.
Hortulanus noemt de waarde van nieuwe netwerken. 'Die eigenwijze netwerken doen niet per se wat het publieke domein voor ogen heeft', schetste hij de eigen dynamiek van burgerinitiatieven. “Ze passen vaak niet in de werkroutines die we hebben opgebouwd. En hebben zo hun eigen doelstellingen”
Om als samenleving volop te kunnen profiteren van de kracht van al deze maatschappelijke netwerken zullen overheden en instellingen de teugels moeten laten vieren. Luisteren naar mogelijkheden zoeken, meedenken en de eigen routines overboord zetten. Dingen in beweging zette én de eigen patronen loslaten: ontketenen en ont-ketenen zoals Hortulanus het noemt.
“Maar niet altijd. Want soms kunnen dingen nu eenmaal niet, of gaan ze in tegen wetten die er niet voor niets zijn, of zijn ze niet in het algemeen belang. Dan moet de overheid of de instelling niet de rol van partner of faciliteerder aannemen, maar die van handhaver of controleur.”
Meervoudig handelen heet dat: voortdurend wisselen tussen de verschillende rollen die je hebt. Dat is noodzakelijk in een samenleving waarin informele netwerken en initiatieven belangrijk zijn, stelt Hortulanus. En het geldt niet alleen voor overheden en instellingen, maar voor alles en iedereen. Ook voor gewone burgers. Want de ene keer handel je als buurtbewoner, dan weer als consument, moeder, professional, vriendin, partner of vrijwilliger. En soms ben je van alles tegelijk. Dat kan juist de kracht zijn van de informele netwerken.
Inmiddels is Roelof Hortulanus voorzitter van Moved by ABCD, de nederlandse organisatie die de ABCDmethode voor community building, op allerlei manieren verder willen brengen in Nederland. Eigenlijk wel logisch dus dat zijn keynote speech het begin is van #Krachtproef 2015.